عارفى جليل القدر و صاحب مقامات عاليه و كرامات است. 43 سال عمر نمود و لحظه ‏اى از مجاهدت نفس و هوى‏ غفلت نكرد تا آن كه در سال 676 دارفانى را بدرود گفت. نسبتش با يازده واسطه به امام نهم حضرت جواد- عليه‏ السّلام- مى‏ رسد. وى را كتابى است به نام جواهر و اشعارى هم سروده است.
گفتار
- «بپرهيز اى دوست من! از اين كه براى خود ادّعاى عمل يا حالِ خالص كنى؛ زيرا هر چه كنى بدو كنى، و تو را در ميانه جز اعتراف به گناه، چيزى نيست.»
- «ابتدا راه، بيرون رفتن از حظوظ و مهالك نفسانى است.»

- «الشّريعة أصلٌ، والحقيقةُ فرعٌ، فالشّريعةُ جامعةٌ لكلِّ مشروعٍ، والحقيقةُ جامعةٌ لكلِّ علمٍ خفىٍّ؛ و جميعُ المقامات مندرجةٌ فيهما.»
شريعت ريشه است، و حقيقت شاخه‏ ى آن، پس شريعت جامع هر دستور دينى، و حقيقت جامع بر علم نهانى است و همه مقامات در اين دو نهفته است.
- «ارفَض ما يحجُبكَ عن مولاكَ؛ فإنّ ما دون اللَّه تعالى‏، باطلٌ.»
آن چه تو را از مولايت مانع مى‏ گردد و محجوب مى ‏كند كنار بگذار، زيرا به راستى كه غير خداوند متعال باطل است.
- «تجرِّد مِن قالبكَ إلى قلبك، و ألزِم الصّمتَ عن الإشتغال بمالا فآئدةَ لك فيه.»
از پيكرت پيراسته گشته و به قلبت بپرداز و به جاى مشغول شدن زبانت به آن چه كه فايده ‏اى براى تو ندارد، ملازم سكوت باش.
- «مَن ادخَل دارَالفردانيّة و كُشف له عن الجلال و العظمة، بقى هو بلا هو، فحينئذٍ يبقى‏ زماناً ما فانياً، ثمّ يعود فى حفظِ اللَّه [تعالى‏] و كلآرتهِ، سواء حضَر أو غاب، و لا يبقى‏ له حظٌّ فى كرامات و لا كلامٌ و لا نظامٌ نفسانىٌّ، و خلص لجانب العبوديّة المحضة.»
هر كس به خانه فردانيّت و يگانگى داخل شود، و دريچه‏ هايى از جلال و عظمت الهى به‏ رويش گشوده گردد، خودش بدون توجه به خودش باقى مى ‏ماند، پس در اين هنگام زمانى فانى مى‏ ماند، و سپس به حفظ و نگاهدارى خداوند متعال بر مى ‏گردد. خواه حاضر باشد يا غايب و هيچ بهره و تمايلى در كرامات و كلام و نظام نفسانى نداشته و براى جانب بندگى ناب، خالص مى ‏گردد.
- «عليك بالعمل، و إيّاك و شِقشِقةَ اللّسان بالكلام فى الطّريق دونَ التخلّقِ بأخلاق أهلها.»
بر تو باد به عمل كردن، و پرهيز كن از اين كه زبانت را در راه خدا به سخن گفتن بگشايى بدون اين كه به اخلاق اهل آن آراسته شده باشى.
- «مادام لسانُك يذوق الحرامَ، فلا تطمع أن تذوقَ شيئاً من الحِكَم و المعارف.»
تا زمانى كه زبانت حرام مى‏ چشد، طمع و اميد نداشته باش كه چيزى از حكمت‏ها و معارف را بچشى.
- «أحِببه يُحِبُّك أهلُ الأرضين و السّمآءِ؛ و أطِعه يُطع لك الجنُّ والإنسُ؛ و يجُفّ لك البحرُ و المآءُ، و يُطع لك الهوآءُ.»
خداوند متعال را دوست داشته باش، تا اهل زمين‏ها و آسمان دوستت بدارند. و از او اطاعت كن تا جنّيان و انسان‏ها اطاعتت نمايند و دريا و آب‏هاى ديگر براى تو و به دستور تو خشك شود، و هواء از تو فرمان برد.
- «العلمُ كلُّه مجموعٌ فى حرفين؛ أن يعرِف العبوديّةَ و يعبده؛ فمن فعل ذلك، فقد أدرك الشّريعةَ و الحقيقةَ.»
تمام علم در دو كلمه جمع شده؛ اين كه انسان بندگى را بشناسد و بندگى خدا را بكند، پس هر كس اين دو را انجام دهد، شريعت و حقيقت را دريافته است.
- «رأسُ مال المريد، المحبّةُ و التّسليمُ و إلقآءُ عصا المعاندة و المخالفة.»
سرمايه ‏ى مريد و سالك عبارت است از محبّت و تسليم حقّ ‏شدن، و بدور افكندن عصاى دشمنى و مخالفت با اوامر الهى.
- «من قام فى أسحاره و لزم فيها الإستغفارَ، كشف اللَّهُ له عن الأنوار، و استقى‏ من دن الدنّو من خمار الخَمّار، و اطّلعت فى قلبه شموسُ المعانى و الأقمار.»
هر كس در سحرگاهان بيدار شود و در آن ملازم استغفار و طلب آمرزش باشد، خداوند انوار را از جلو چشمش برطرف مى ‏كند، و از خُمّ بزرگ قرب و نزديكى به خداوند از شراب‏هاى شراب فروش [حضرت حقّ‏] سيراب گشته، و آفتاب‏ ها و مهتاب‏ هاى معانى در دلش درخشش مى‏ كند.
- «لا يكون الرّجلُ غوّاصاً فى الطّريق، حتّى يفرّ من قلبه و سِرّه و عمله و هَمّه و فِكره و كلِّ ما يخطر بباله غيرُ ربِّه. فآهٍ آهٍ لو كشف الحجابُ عن الأثواب، و أبصر الأعمى عن الحرف الّذى ليس بحرفٍ و لا ظرفٍ ...»
انسان در راه [خدا] غوّاص و غوطه ور نمى ‏گردد تا اين كه از قلب و سرّ و عمل و هم و غم و انديشه و هر چه غير از پروردگارش به ذهنش خطور مى ‏كند، بگريزد. پس آه! آه! اگر پرده از روى ثواب‏ها و پاداش‏ها برداشته شود و شخص نابينا امرى را كه نه حرف است و نه ظرف ببيند و از آن خبر دهد ...
- «إن أردتَ أن تجمعَ على ربّك، فطهِّر باطنَك و ضميرَك من الخَبثِ والنيّة الرّديّة والإضمارِ بالسّوءِ لِاحدٍ مِن خلق اللَّهِ تعالى‏.»
اگر خواستى با پروردگارت جمع شوى [و او را ملاقات كنى‏]، باطن و درونت را از ناپاكى و نيّت پست و بدگمانى نسبت به احدى از خلق و آفريدگان خداوند متعال، پاك كن.
- «مَن فَنى‏ فى الفنآء بقى فى البقآء، والفناءُ من الحجُب إلّاأن يكون فنآءَ الباطل.»
هر كس در فناء [در حضرت حق‏] فانى شود [و حتى توجه به فناى خويش هم نداشته باشد]، در بقاء [به حضرت حق‏] باقى و پايدار مى‏ گردد، و خود فناء از جمله حجاب‏ها است، مگر اين كه فناى او فناىِ باطل باشد.
- «كيف يدّعى أحدُكم أنّه مريدُ طريقِ اللَّه [تعالى‏]، و هو ينام وقتَ الغنآئم و وقتَ فتوحِ الخزآئن، و وقتَ نشر العلوم وإظهارِالرُّقوم، و وقتَ تجلّى الحىِّ القيّوم؟.»
چگونه ادّعا مى ‏كنيد كه مُريد راه خداوند متعال هستيد، و حال آن كه وقت [به دست آوردن‏] غنيمت‏ها، و هنگام باز شدن گنجينه‏ ها [ى عنايت حضرت حق‏] و وقت پخش و گسترده شدن علم‏ها و اظهار كتاب‏ها و نوشته‏ ها و تجلّى و ظهور خداوند زنده ‏ى پابرجايى كه قيام همه ‏ى موجودات به او است، به خواب مى ‏رويد؟
- «ليس الزّهدُ خروجَ العبد عن الشّى‏ءِ، إنّما الزّهدُ أن يكون داخلًا فى إمارته أوضِعته، و قلبُه خارجٌ حآئلٌ ذاكرٌ فاكرٌ حآئرٌ مجاهدٌ مرابطٌ مخمولُ الذّكر مشتغلًا بذكر اللَّه عزّوجلّ.»
زهد آن نيست كه بنده از اشياء خارج شود و كناره‏ گيرى نمايد، بلكه زهد آن است كه شخص داخل خانه و زندگى خود و در فرماندهى ملك و آب و زمين خويش باشد، اما در عين حال دلش خارج از آن، و دگرگون و رنگ پريده، و مشغول ذكر و فكر و متحيّر گشته و در تلاش و كوشش و پاسدارى و نگاهبانى [نفس خويش‏] و گمنام و به ياد خداوند- عزّوجلّ- سرگرم و مشغول باشد.
- «إن أردتَ أن يُسمَع دعآئَك، فاحفظ لسانَك عن الكلام فى النّاس و عن تناول الشُّبهات.»
اگر بخواهى كه دعايت شنيده و مستجاب شود، زبانت را از سخن گفتن درباره‏ ى مردم و از خوردن چيزهاى شبهه ‏ناك نگاه‏دار.
- «يجب على المريد أن يطهِّرَ أعضآءَ عن الغفَلات و الفُتور عن ذكر اللَّه، كما يجب تطهيرُها عن المعاصى، من باب «حسناتُ الأبرار سيّئاتُ المقرَّبين».»
بر مريد حضرت حق همان گونه كه واجب است اعضايش را از گناهان پاكيزه كند- از باب اين كه خوبى ‏هاى ابرار و نيكان، براى مقرّبان گناه محسوب مى‏ شود- واجب است آن‏ها را از غفلت‏ها و سستى از ياد خدا نيز پاك كند.
- «لاينبغى لحامل القرآن العظيم أن يُدنِّس فمَه بكلامٍ حرامٍ و لا أكلٍ حرامٍ فى عِرضِ مؤمنٍ و لا مؤمنةٍ.»
بر حامل [و قارى و عامل به‏] قرآن بزرگ شايسته نيست كه دهانش را به سخن حرام و خوردن حرام نسبت به آبروى مرد و زن مؤمن آلوده نمايد.
- «إن أردتم أن تُنادوا يومَ المنّة ب يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ فليكن طعامُكم الذّكرَ، و قولُكم الفكرَ، و خلوتُكم الْانسَ، واشتغالُكم باللَّه [تعالى‏] لا خوفَ عقابٍ و [لا] رجآءَ ثوابٍ.»
اگر مى ‏خواهيد روز منّت و بخشش [و روز قيامت‏] به نداى «اى نفس آسوده و آرام!» خوانده شويد، بايد خوراكتان ذكر و ياد خدا، و گفتارتان فكر و انديشه، و خلوتتان انس با خدا باشد، و اشتغال و سرگرميتان بايستى فقط به خداوند متعال معطوف گردد نه ترس از عذاب و يا اميد به ثواب.
- «يا أولادى‏! عمرُكم فى انتهاب، و أجلُكم فى اقتراب، و قد طُويت الدّنيا و جثا، أوّلُها عند آخرها؛ فالسّعادةُ كلُّ السّعادة لمَن طوى‏ منكم صحيفتُهُ كلَّ يومٍ مُضمُحةً مُعنَبرةً ممسَّكةً معطّرةً بأعماله الزّكيّة و شِيمته المرضيّة، والشّقاوةُ لمن طوى‏ منكم صحيفتُة كلَّ يومٍ على زلّات و قبايحِ عظيمات.»
اى اولاد و فرزندان من! عمر شما در حال به تاراج رفتن و اجل و سرآمد عمرتان نزديك است، و به راستى كه دنيا درهم پيچيده و از جا كنده شده، اول و آخر آن نزد هم و سرايى زود گذر است پس تمام سعادت و نيكبختى براى كسى است كه نامه‏ ى عمل او هر روز با بوى خوش و عنبر و مشك و عطر كارهاى پاك و اخلاق و خلق و خوى مورد پسند حضرت حق پيچيده شود و شقاوت كامل براى كسى است كه نامه ‏ى عمل او هر روز با لغزش‏ها و كارهاى زشت بزرگ درهم پيچيده شود.
- «مَن أحبّ أن يكون ولدى، فَليَحبِسَنَّ نفسَه فى قَمقمِ الشّريعة وليختِم عليها بخاتَمِ الحقيقة، وليقتلها بسيف المجاهدة و تجرُّع المرارات. و من رأى أنّ له عملًا، سقط من عين ربِّه و حرم من ملاحظته.»
هر كس كه دوست دارد فرزند من باشد، بايد نفْس خويش را در كوزه ‏ى شريعت حبس و زندانى نموده و با مُهر حقيقت مَمْهور كرده، و با شمشير مجاهده و چشيدن تلخى ‏ها بكشد و هر كس براى خود عملى را ببيند، از چشم پروردگارش افتاده و از ملاحظه و ديدار او محروم مى ‏ماند.
- «ألعارفُ يرى‏ حسناتَه ذنوباً، و لو آخذه اللَّهُ [تعالى‏] بتقصيره فيها، لكان عدلًا.»
عارف كارهاى خوب خود را گناه مى ‏بيند، و اگر خداوند متعال، او را به واسطه‏ ى كوتاهى ‏اش در آن‏ها عذاب نمايد، عدل و داد است.
به وى گفتند:
«ما تريد؟ فقال: ما أراد اللَّه- عزّوجلّ-.»
چه چيز را اراده كرده ‏اى؟ گفت: آن چه را كه خداوند-- عزّوجلّ-- اراده فرموده است.
منبع: پاسدارن حریم عشق، ج2