1) اسحاق بن عمار گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: هر كه عاقل است دين دارد و كسى كه دين دارد ببهشت ميرود. (پس هر كه عاقل است ببهشت ميرود).

2) سليمان ديلمى گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم فلانى در عبادت و ديانت و فضيلت چنين و چنانست فرمود: عقلش چگونه است؟ گفتم نميدانم، فرمود، پاداش باندازه عقل است، همانا مردى از بنى اسرائيل در يكى از جزاير دريا كه سبز و خرم و پر آب و درخت بود عبادت خدا ميكرد يكى از فرشتگان‏ از آنجا گذشت و عرضكرد پروردگارا مقدار پاداش اين بنده ‏ات را بمن بنما خداوند باو نشان داد و او آن مقدار را كوچك شمرد، خدا باو وحى كرد همراه او باش پس آن فرشته بصورت انسانى نزد او آمد عابد گفت تو كيستى؟ گفت مردى عابدم چون از مقام و عبادت تو در اين مكان آگاه شدم نزد تو آمدم تا با تو عبادت خدا كنم پس آن روز را با او بود، چون صبح شد فرشته باو گفت: جاى پاكيزه‏ اى دارى و فقط براى عبادت خوبست. عابد گفت: اينجا يك عيب دارد. فرشته گفت، چه عيبى؟ عابد گفت: خداى ما چهارپائى ندارد، اگر او خرى ميداشت در اينجا ميچرانديمش براستى اين علف از بين ميرود! فرشته گفت: پروردگار كه خر ندارد، عابد گفت: اگر خرى ميداشت چنين علفى تباه نميشد، پس خدا بفرشته وحى كرد: همانا او را باندازه عقلش پاداش ميدهم (يعنى حال اين عابد مانند مستضعفين و كودكان است كه چون سخنش از روى ساده دلى و ضعف خرد است مشرك و كافر نيست ليكن عبادتش هم پاداش عبادت عالم خداشناس را ندارد).
3) امام صادق عليه السلام از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله نقل ميكند كه: چون خوبى حال مردى (مانند نماز و روزه بسيارش) بشما رسيد، در خوبى عقلش بنگريد زيرا بميزان عقلش پاداش مييابد.
4) ابن سنان گويد بحضرت صادق عليه السلام عرضكردم: مرديست عاقل كه گرفتار وسواس در وضو و نماز ميباشد: فرمود چه عقلى كه فرمانبرى شيطان ميكند؟ گفتم: چگونه فرمان شيطان ميبرد؟
فرمود از او بپرس وسوسه‏ اى كه باو دست ميدهد از چيست؟ قطعا بتو خواهد گفت از عمل شيطانست.
5) حضرت صادق عليه السّلام فرمود: هيچ گاه پيغمبر با مردم از عمق عقل خويش سخن نگفت بلكه ميفرمود: ما گروه پيغمبران مأموريم كه با مردم باندازه عقل خودشان سخن گوئيم.
6) حضرت صادق عليه السّلام فرمود باعقلترين مردم خوش‏ خلق ‏ترين آنها است.
7) اسحاق بن عمار گويد بحضرت صادق عرض كردم: قربانت گردم من همسايه‏ اى دارم كه نماز خواندن و صدقه دادن و حج رفتنش بسيار است و عيب ظاهرى ندارد فرمود عقلش چطور است گفتم: عقل‏ درستى ندارد فرمود: پس با آن اعمال درجه ‏اش بالا نميرود.
8) حضرت صادق فرمود: حجت خدا بر بندگان پيغمبر است و حجت ميان بندگان و خدا عقل است.
9) و فرمود: پايه شخصيت انسان عقل است و هوش و فهم و حافظه و دانش از عقل سرچشمه ميگيرند. عقل انسان را كامل كند و رهنما و بيناكننده و كليد كار اوست و چون عقلش بنور خدائى مؤيد باشد دانشمند و حافظ و متذكر و با هوش و فهميده باشد و از اين رو بداند چگونه و چرا و كجاست و خير خواه و بدخواه خود را بشناسد و چون آن را شناخت روش زندگى و پيوست و جدا شده خويش بشناسد و در يگانگى خدا و اعتراف بفرمانش مخلص شود و چون چنين كند از دست رفته را جبران كرده برآينده مسلط گردد و بداند در چه وضعى است و براى چه در اينجاست و از كجا آمده و بكجا ميرود؟ اينها همه از تأييد عقل است.
10) حضرت صادق عليه السّلام فرمود عقل راهنماى مؤمن است.
11) امام صادق عليه السّلام از پيغمبر (ص) نقل ميكند كه فرمود: اى على هيچ تهيدستى سخت‏تر از نادانى و هيچ مالى سودبخش‏تر از عقل نيست.
12) اسحاق بن عمار گويد بحضرت صادق عليه السّلام عرض كردم: نزد مردى ميروم و بعضى از سخنم را ميگويم او تمام مقصود مرا ميفهمد و مردى ديگر نزد او ميروم و تمام سخنم را باو ميگويم او طبق گفته من جواب ميدهد و مردى ديگر نزد او ميروم و سخنم را ميگويم او (چون مقصود مرا نميفهمد) ميگويد دوباره بگو. فرمود: اى اسحاق ميدانى چرا چنين است؟ گفتم: نه، فرمود: آنكه تمام سخن ترا از بعض گفتارت ميفهمد، كسى است كه نطفه ‏اش با عقلش خمير شده است و آنكه پس از اتمام سخنت جوابترا ميگويد كسى است كه عقلش در شكم مادر باو آميخته است و آنكه چون سخنش گوئى گويد: دوباره بگو كسى است كه پس از بزرگ شدن عقلش باو آميخته شده او است كه ميگويد دوباره بگو.
13) امام صادق عليه السلام از پيغمبر اكرم (ص) فرمود: چون مردى را پرنماز و روزه ديديد باو ننازيد تا بنگريد عقلش چگونه است.
14) امام صادق عليه السلام فرمود: ميان ايمان و كفر فاصله‏ اى جز كم عقلى نيست. عرض شد چگونه‏ اى پسر پيغمبر؟ فرمود: بنده خدا متوجه مخلوقى مى ‏شود (و حاجت خود را از فقيرى مانند خود ميخواهد) در صورتى كه اگر با خلوص نيت متوجه خدا شود آنچه خواهد در نزديكتر از آن وقت باو رسد.

منبع : اصول کافی