سؤال‏
در كتاب‏هاى عقايد مى ‏خوانيم كه يكى از صفات خداوند، بصير و سميع (بينا و شنوا) بودن اوست؛ اكنون اين سؤال پيش مى ‏آيد كه چگونه مى ‏توان خدا را با اين دو صفت توصيف نمود در صورتى كه حقيقت بينايى، جز اين نيست كه تصوير اشيا از راه مردمك و عدسى چشم، روى پرده «شبكيّه» منعكس گردد و اعصاب بينايى آن را به مغز مخابره كند و همچنين واقعيّت شنوايى اين است كه امواج صوتى، به گوش كه داراى پرده و استخوان‏ها و اعصاب مخصوصى است برسد و از آن‏جا به مغز مخابره گردد، در اين صورت چگونه مى ‏توان خدا را با اين دو صفت توصيف كرد، در صورتى كه او پيراسته از اين موضوعات است؟

پاسخ‏

بينايى و شنوايى در بشر همان است كه گفته شد، ولى مقصود از توصيف خداوند به اين دو صفت اين است كه تمام ديدنى‏ ها و شنيدنى‏ ها پيش او حاضرند، هرگز خداوند از آنها غافل نيست و به عبارت ديگر آنچه را كه ديگران با چشم و گوش مى ‏بينند و يا مى ‏شنوند، او با علم نامتناهى خود از آنها آگاه بوده و اطّلاع دارد.
از اين نظر دانشمندان عقايد و مذاهب، حقيقت اين دو صفت را به «علم‏ نامتناهى» خداوند بازگشت مى‏ دهند و چنين مى ‏گويند: نتيجه‏ اى را كه يك انسان بينا و شنوا-/ پس از فعّاليّت‏هاى زيادى كه اعضاى مخصوص بينايى و شنوايى انجام مى‏ دهند-/ مى ‏گيرد، اين است كه از ديدنى‏ ها و شنيدنى‏ ها آگاه مى‏ گردد، هرگاه وجودى مانند خداوند بدون عضو و فعّاليّت‏هاى فيزيكى، از ديدنى‏ ها و شنيدنى‏ ها بطور كاملترى آگاه گرديد، قطعاً صحيح خواهد بود كه بگوييم: بينا و شنواست.
حتّى حقيقت بينايى و شنوايى در انسان، همان آگاهى از ديدنى ‏ها و شنيدنى هاست و تمام فعّاليتّ‏هاى عضوى، مقدّمه ديدن و شنيدن است. هرگاه فردى-/ بدون نياز به اين مقدّمات-/ توانست از ديدنى ‏ها و شنيدنى ‏ها آگاه گردد، به طريق اولى‏ مى ‏توان گفت كه: او سميع و بصير است.
از آن‏جا كه انسان يك پديده مادّى است و نمى‏ توان بدون ابزار مادّى كارى را انجام دهد، از اين جهت ناچار است كه به وسيله اعضا و ابزار مادّى و فعّاليتّ‏هاى ويژه آن، به نتيجه مطلوب كه آگاهى از مبصرات و مسموعات است برسد، ولى خدا بالاتر از مادّه است و در درك خود، نيازى به چيزى ندارد و جهان با تمام چهره ‏هاى گوناگون خود پيش او حاضر است، از اين جهت بدون هيچ مقدّمه ‏اى مى‏ تواند سميع و بصير باشد؛ زيرا تمام ديدنى ‏ها و شنيدنى ‏ها پيش او حاضر است و او از همه آنها آگاهى دارد.
منبع: پاسخ به پرسشهاى مذهبى،نوشته آیت الله سبحانی و آیت الله مکارم شیرازی