مرحوم علامه طباطبایی رضوان الله تعالی علیه در این مورد مینویسند:

اول: تفکر مذهبی، بحث و کنجکاوی ای را میگوییم که ماده ای از مواد مذهبی را که در تعالیم آن مذهب است، نتیجه بدهد. ماخذ اساسی تفکر مذهبی در اسلام و یگانه ماخذی که دین اسلام به آن اتکا دارد، قرآن کریم است. قرآن کریم در تعلیمات خود برای رسیدن و درک نمودن مقاصد دینی و معارف اسلامی، سه راه در دسترس پیروان خود قرار داده است که عبارتند از ظواهر دینی (برایشان حجت اقامه نمیشود)، حجت عقلی ( استدلال برهانی آزاد) و درک معنوی از راه اخلاص بندگی که موجب انکشاف حقایق و مشاهده باطنی آنهاست. كلاََّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِين (تکاثر/5)

لازم به ذکر است که ظواهر دینی در دسترس همه مردم قرار دارند ولی دو طریق دیگر چنین نیستند. همچنین از راه ظواهر دینی میتوان به اصول و فروع معارف اسلامی پی برد ولی از راه عقل نمیتوان به جزئیات فروع دین (احکام) راه یافت. ولی مسائل اعتقادی و اخلاقی و کلیات مسائل عملی ( فروع دین ) را میتوان به دست آورد. همچنین راه تهذیب نفس، چون نتیجه آن انكشاف حقايق مى ‏باشد و آن علمى است خدادادى نمى ‏توان نسبت به نتيجه آن و حقايقى كه با اين موهبت خدايى مكشوف و مشهود مى‏ شوند، تحديدى قائل شد يا اندازه ‏اى گرفت اينان چون از همه جا بريده ‏اند و همه چيز را جز خدا فراموش كرده ‏اند تحت ولايت و سرپرستى مستقيم خدا مى‏ باشند و آنچه را مى ‏خواهد (نه آنچه خودشان مى ‏خواهند) برايشان مشهود مى ‏شود.
قرآن کریم به ظواهر الفاظ خود حجیت داده است و همان ظواهر آیات، بیان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم را حجت میسازد. چنان‏كه مى ‏فرمايد: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ»(نحل/44)
و مى‏فرمايد: «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ»(جمعه/2)
و مى‏ فرمايد: «لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»(احزاب/21)
همچنین با تواتر قطعی از آن حضرت رسیده است که بیان اهل بیت وی علیهم السلام مانند بیان خودش میباشد و به موجب این حدیث و احادیث نبوی قطعی دیگر، بیان اهل بیت علیهم السلام هم حجت است. پس ظواهر دینی بر دو گونه اند: کتاب و سنت.
(احادیثی که از صحابه نقل میشود، اگر متضمن قول یا فعل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم باشد و مخالف با حدیث اهل بیت علیهم السلام نباشد، قابل قبول است.)
دوم: در صدر اسلام در ميان اكثريت تسنن معروف بود كه قرآن كريم را در جايى كه دليل باشد مى‏ توان از ظاهرش صرف كرده به معناى خلاف ظاهر حمل كرد و معمولًا معناى خلاف ظاهر (تأويل) ناميده مى ‏شد و آنچه در قرآن كريم به نام «تأويل» ذكر شده به همين معنا تفسير مى ‏گرديد.
در كتاب مذهبى جماعت و هم‏چنين در مناظره ‏هاى مذاهب مختلفه كه به تحرير درآمده بسيار به چشم مى‏ خورد كه در مسئله ‏اى كه با اجماع علماى مذهب يا دليل ديگرى ثابت مى ‏شود اگر با ظاهر آيه‏ اى از آيات قرآنى مخالف باشد آيه را تأويل نموده به ‏معناى خلاف ظاهر حمل مى ‏كنند و گاهى دو طرف متخاصم براى دو قول متقابل با آيات قرآنى احتجاج مى ‏نمايند و هر كدام از دو طرف آيه طرف ديگر را تأويل مى ‏كند.
اين رويه كم و بيش به شيعه نيز سرايت نموده است و در برخى از كتب كلامى ‏شان ديده مى ‏شود. ولى آنچه پس از تدبر كافى در آيات قرآنى و احاديث اهل بيت به ‏دست مى ‏آيد اين است كه قرآنى كريم در لهجه شيرين و بيان روشن و رساى خود هرگز شيوه لغز و معما پيش نگرفته و مطلبى را جز با قالب لفظى خودش به مردم القاء نكرده‏ است و آنچه در قرآن كريم به نام «تأويل» ذكر شده است از قبيل مدلول لفظ نيست بلكه حقايق و واقعيت‏هايى است كه بالاتر از درك عامه بوده كه معارف اعتقادى و احكام عملى قرآن از آنها سرچشمه مى ‏گيرد. آرى، همه قرآن تأويل دارد و تأويل آن مستقيما از راه تفكر قابل درك نيست و از راه لفظ نيز قابل بيان نمى‏ باشد و تنها پيامبران و پاكان از اولياى خدا كه از آلايش‏هاى بشريت پاكند، مى ‏توانند از راه مشاهده آنها را بيابند. آرى، تأويل قرآن روز رستاخيز براى همه مكشوف خواهد شد.
سوم: روش شيعه در عمل به حديث‏
حديثى كه بلا واسطه از زبان خود پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله يا ائمه اهل بيت عليهم السلام شنيده شود حكم قرآن كريم را دارد ولى حديثى كه با وسائط به دست ما مى‏ رسد عمل شيعه در آن به ترتيب زير است:
در معارف اعتقادى كه به نص قرآن، علم و قطع لازم است به خبر متواتر يا خبرى كه شواهد قطعى به صحت آن در دست است عمل مى‏ شود و به غير اين دو قسم كه خبر واحد ناميده مى‏ شود، اعتبارى نيست.
ولى در استنباط احكام شرعيه نظر به ادله ‏اى كه قائم شده علاوه به خبر متواتر و قطعى به خبر واحد نيز كه نوعا مورد وثوق باشد عمل مى ‏شود.
پس خبر متواتر و قطعى پيش شيعه مطلقا حجت و لازم الاتباع است و خبر غير قطعى (خبر واحد) به شرط اين‏كه مورد وثوق نوعى باشد تنها در احكام شرعيه حجت مى‏ باشد.
چهارم: ذکر شد که یکی از راههای درک مقاصد و معارف دینی، راه عرفان و کشف است. در این مورد به نکته زیر بایستی توجه نمود:
خداى متعال در چندين جا از كلام خود امر مى ‏كند كه مردم در قرآن تدبر و دنباله‏ گيرى كنند و به مجرد ادراك سطحى قناعت ننمايند و در آيات بسيارى جهان آفرينش و هر چه را كه در آن است (بى استثناء) آيات و علامات و نشانه ‏هاى خود معرفى مى ‏كند.
با كمى تعمق و تدبر در معناى آيه و نشانه روشن مى ‏شود كه آيه و نشانه از اين جهت آيه و نشانه است كه ديگرى را نشان دهد نه خود را مثلا چراغ قرمز كه علامت خطر نصب مى ‏شود كسى كه با ديدن آن متوجه خطر مى ‏شود چيزى جزخطر در نظرش نيست و توجهى به خود چراغ ندارد و اگردر شكل چراغ يا ماهيت شيشه يا رنگ آن فكر كند در متفكره خود صورت چراغ يا شيشه يا رنگ را دارد نه مفهوم خطر را.
بنابراين اگر جهان و پديده‏ هاى جهان همه و از هر روى آيات و نشانه‏ هاى خداى جهان باشند هيچ استقلال وجودى از خود نخواهندداشت و از هر روى كه ديده شوند جز خداى پاك را نشان نخواهند داد و كسى كه به تعليم و هدايت قرآن با چنين چشمى به چهره جهان و جهانيان نگاه مى ‏كند چيزى جز خداى پاك درك نخواهد كرد و به جاى اين زيبايى كه ديگران در نمود دلرباى جهان مى‏ يابند وى زيبايى و دلربايى نامتناهى خواهد ديد كه از دريچه تنگ جهان، خودنمايى و تجلى مى ‏نمايد و آن وقت است كه خرمن هستى خود را به تاراج داده دل را به‏دست محبت خدايى مى ‏سپارد.(دقت شود. منظور همان آیه بودن پدیده هاست نه نعوذبالله خدا بودن آنها.مدیر سایت)
اين درك چنان‏كه روشن است به وسيله چشم و گوش و حواس ديگر يا به وسيله خيال يا عقل نيست، زيرا خود اين وسيله ‏ها و كار آنها نيز آيات و نشانه‏ ها مى ‏باشند
و در اين دلالت و هدايت مغفول عنه هستند. على عليه السلام مى‏ فرمايد: خدا نيست آن كه خود تحت احاطه معرفت درآيد اوست كه دليل را به سوى خود هدايت مى‏ كند. «بحارالانوار، ج 2، ص 186»
اين راهرو كه هيچ همتى جز ياد خدا و فراموش نمودن همه چيز ندارد وقتى ‏كه مى‏ شنود خداى متعال در جاى ديگر از كلام خود مى ‏فرمايد:
اى كسانى ‏كه ايمان آورده ‏ايد نفس خود را دريابيد وقتى ‏كه شما راه را يافتيد ديگران كه گمراه مى ‏شوند به شما زيانى نخواهند رسانيد.(مائده/105)
خواهد فهميد كه يگانه شاهراهى كه هدايتى واقعى و كامل را در بردارد همان راه نفس اوست و راهنماى حقيقى وى كه خداى اوست او را موظف مى ‏دارد كه خود را بشناسد و همه راه‏ها را پشت سر انداخته راه نفس خود را در پيش گيرد و به خداى خود از دريچه نفس خود نگاه كند كه مطلوب واقعى خود را نخواهد يافت.
و از اين روى پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله مى‏ فرمايد: «هركه خود را شناخت خدا را شناخت».
و نيز مى ‏فرمايد: «كسانى از شما خدا را بهتر مى‏ شناسد كه خود را بهتر مى ‏شناسد».
و اما برنامه سير و سلوك اين راه آيات قرآنى بسيارى است كه به ياد خدا امر مى ‏كند مانند اين‏كه مى ‏فرمايد: «مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم‏»(بقره/152). و غير آن واعمال صالحه ‏اى است كه كتاب و سنت تفصيل داده ‏اند و در اختتام آن فرموده ‏اند: «از پيغمبر خود پيروى كنيد»(احزاب/21). و چگونه ممكن و متصور است اسلام راهى را راه خدا تشخيص دهد مردم را به پيمودن آن توصيه نكند يا آن‏را بشناساند ولى از بيان برنامه آن غفلت كند يا اهمال ورزد و حال آن‏كه خداى متعال دركلام خود مى ‏فرمايد:
ما قرآن را به سوى تو نازل كرديم در حالى‏ كه بيان روشنى است نسبت به هر چيزى كه بدين و دنياى مردم ارتباط دارد.(نحل/89)
منبع: کتاب شیعه (مجموعه مذاکرات علامه طباطبایی با پروفسور هانری کربن)