در آیه 43 سوره مبارکه عنکبوت ، میخوانیم :
" وَ تِلْكَ الْأَمْثَلُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَ مَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَلِمُون "
ترجمه :
" اينها مثالهايى است كه ما براى مردم مى‏زنيم، و جز دانايان آن را درك نمى‏كنند "
مرحوم علامه طباطبایی رضوان الله علیه در تفسیر عظیم المیزان ذیل آیه شریفه چنین مرقوم فرموده اند :

" اين جمله به مثلهايى كه در قرآن زده شده اشاره مى‏كند، و مى‏فرمايد كه هر چند آنها را همه مردم مى‏شنوند، و ليكن حقيقت معانى آن و لب مقاصدش را تنها اهل دانش درك مى‏كنند، آن كسانى كه حقايق امور را مى‏فهمند، و بر ظواهر هر چيزى جمود نمى‏كنند.
دليل بر اين معنا جمله" ما يَعْقِلُها" است، براى اينكه ممكن بود بفرمايد:" و لا يؤمن بها"، و يا تعبيرى نظير آن بياورد، پس اينكه فرمود:" ما يَعْقِلُها" دليل بر آن است كه منظور درك حقيقت و مغز آن مثلها است، و گر نه بسيارى از غير دانايان هستند كه به ظواهر آن مثلها ايمان دارند.
پس درك مثلهايى كه در كلام خدا زده شده نسبت به فهم و شعور مردم مختلف است، بعضى از شنوندگان هستند كه به جز شنيدن الفاظ آن و تصور معانى ساده‏اش هيچ بهره‏اى از آن نمى‏برند، چون در آن تعمق نمى‏كنند، بعضى ديگر هستند كه علاوه بر آنچه كه دسته اول مى‏شنوند و مى‏فهمند، در مقاصد آن تعمق هم مى‏كنند، و حقايق باريك و دقيقش را درك مى‏نمايند.
در اين آيه اشاره است به اينكه مثل زدن بت‏پرستى به تار تنيدن عنكبوت، صرف مثل شعرى و ادعاى خالى از دليل نيست، بلكه پايه‏اى از حجت و برهان عقلى دارد، و حقيقت حقه و ثابته‏اى دارد، كه آيه بعد به آن اشاره مى‏كند." ( پایان نقل از المیزان )( 1 )
همانگونه که مرحوم علامه طباطبایی فرموده اند ، جمود بر روی ظواهر مسائل دینی ، موجب عدم درک صحیح از آن مسائل خواهد شد و ما امروز آثار مخرب این جمود را چه در میان جوامع اهل سنت و چه در میان بعضی شیعیان میبینیم که جز ظاهری از قرآن و روایات را نمی فهمند و بر فهم خود نیز تعصب دارند و سخن هیچ کسی جز خود و همفکران خودشان را نمی پذیرند . این آیه دلیل خوبی برای رد افکار اینگونه افراد است . چرا که میفرماید : " وَ مَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَلِمُون " ( توجه فرمایید )
در پایان ، این متن را به حدیثی زیبا از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم منور مینماییم ؛ آن حضرت میفرمایند :
" ليس العلم بكثرة التعلم إنما هو نور يقذفه اللَّه في قلب من يريد اللَّه أن يهديه‏ " ( 2 )
ترجمه :
" علم به کثرت یادگیری نیست ؛ بلکه آن نوری است که خداوند در قلب هرکسی که بخواهد او را هدایت کند ، می افکند . "

پی نوشت ها بر اسس نرم افزارهای جامع الاحادیث و جامع التفاسیر:

1 ) ترجمه تفسیر المیزان ، ج 16 ، ص 197
2) الوافی ، ج 1 ، ص 10