قرآن كريم درباره خداي سبحان دو گونه تعبير دارد؛ گاهي مي‏گويد: (ذلكم الله ربكم) و در اين بخش، از كلمه «ذلك» كه براي اشاره به دور بكار مي‏رود، استفاده نموده است و گاه مي‏گويد: (وهو معكم أينَ ما كنتم) يا (وإذا سألَكَ عبادي عنّي فإنّي قريب)يعني خدايي كه هميشه با همه انسانهاست، خدايي كه به انسان نزديك است بلكه از رگ گردن به او نزديكتر است: (ونحْن أقرب إليه من حبْل الوريد)

همين دو نوع تعبير درباره قرآن كريم نيز كه به فرمايش نوراني اميرالمؤمنين(سلام الله عليه) تجلّيگاه ذات اقدس اله است، آورده شده است. خداي سبحان درباره قرآن، گاه مي‏فرمايد: (ذلك الكتاب لا ريب فيه) و گاه مي‏فرمايد: (إن هذا القرآن يهدي للتي هي أقوم) گاهي اشاره دور آمده و گاهي اشاره نزديك.
سرّ اين دوگانگي تعبير آن است كه قرآن كريم كتابي نظير كتابهاي عادي و معمولي نيست كه اول و آخرش در دسترس انسانها باشد؛ بلكه قرآن كريم كتابي الهي و داراي مراتب است، مرتبه والا و مرحله اعلايش همان «امّ الكتاب» است كه در سوره «زخرف» بيان شده است. (وإنه في أُم الكتاب لدينا لعلي حكيم) اين مرحله اعلي كه اصل قرآن و مادر و ريشه آن است، وجود و حقيقتي «لدي الله» دارد و نزد ذات اقدس اله است.
مرحله عاليه قرآن، همان است كه در دست فرشتگان «كرام برره» است: (بأيْدي سفَرةٍ كرامٍ بررَةٍ) و مرحله نازله‏ اش، «لدي الناس» و به لفظ عربي مبين ظهور كرده است: (حم والكتاب المبين انا جعلناه قرآناً عربياً لعلكم تعقلون). در آنجا كه مي‏فرمايد: (هذا القرآن)، سخن از هدايت است و پس از آنكه مي‏فرمايد: (ذلك الكتاب)، سخن از «غيب» است: (الذين يؤمنون بالغيب) و اين نشانگر آن است كه قرآن، «غيب» و «كتاب مكنوني» دارد كه اصلِ مرتبه نازله قرآن است. وقتي كه انسان بر اوج قرآن مي‏نگرد و خود را حقير مي‏يابد، مي‏گويد: (ذلك الكتاب) و آن وقت كه الفاظ و ظواهرش را مي‏بيند كه قابل قرائت و تلاوت، و قابل فهم و استدلال و گفتن و شنيدن و نوشتن است، مي‏گويد: (هذا القرآن). در يك نگاه، توجّه به اوج قرآن است و در اين حال، تعبير مناسب، اشاره دور است و در نگاه ديگر، توجّه به مرحله نازله آن است و در اين هنگام، تعبير مناسب، اشاره نزديك است. اگر ذات اقدس اله به فرمايش امام سجّاد(عليه ‏السلام)،«الداني في عُلوّه والعالي في دُنوّه» ( صحيفه سجاديه، دعاي 47 ) است، قرآن كريم نيز كه تجلّي اوست، همين ويژگي را دارد. اگر خداوند متعال، در عين حال كه عالي و بالاست، نزديك است و در عين حال كه نزديك است، بلند و متعالي است: «بَعُدَ فلا يُري وقَرب فشهد النجوي» (بحار، ج 45، ص 148، ح 1، دعاي افتتاح ) هم بعيد است و هم قريب، هم عالي است و هم داني، تجلّي او يعني قرآن نيز داراي «قرب»، «بعد»، «علوّ» و «دنوّ» است.

منبع: قرآن در قرآن، آیت الله جوادی آملی

توجه: منابع معرفی شده برای احادیث و ... به نقل از کتاب قرآن در قران آیت الله جوادی آملی میباشد.