علم و معرفت ، هدف آفرینش جهان
خداوند متعال در آیه 12 سوره طلاق میفرماید :
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْماً
ترجمه :
خداست آن كه هفت آسمان و همانند آنها زمين بيافريد. فرمان او ميان آسمانها و زمين جارى است تا بدانيد كه خدا بر هر چيز قادر است و به علم بر همه چيز احاطه دارد ...
آیت الله مکارم در تفسیر نمونه ، ذیل این آیه شریفه میفرمایند :
" اين آيه كه آخرين آيه سوره طلاق است، اشاره پرمعنى روشنى به عظمت قدرت خداوند در آفرينش آسمانها و زمين، و نيز هدف نهايى اين آفرينش دارد، و بحثهايى را كه در آيات گذشته پيرامون وعده ثواب عظيم به مؤمنان پرهيزگار، و همچنين وعدههايى كه به گشودن گره مشكلات آنها داده تكميل مىكند، بديهى است خداوندى كه قدرت بر اين آفرينش عظيم دارد، توانايى بر انجام آن وعدهها در اين جهان و جهان ديگر نيز دارد.
نخست مىفرمايد:" خداوند همان كسى است كه هفت آسمان را آفريد" (اللَّهُ الَّذِى خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ ).
" و از زمين نيز همانند آن" (وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ ).
يعنى همانگونه كه آسمانها" هفتگانه" اند زمينها نيز هفتگانه مىباشند، و اين تنها آيهاى از قرآن مجيد است كه اشاره به زمينهاى هفتگانه مىكند.
اكنون ببينيم منظور از اين آسمانهاى هفتگانه و زمينهاى مشابه آن چيست؟ در اين زمينه در جلد اول ذيل آيه 29 سوره بقره و در جلد بيستم ذيل آيه 12 سوره فصلت، بحثهاى مشروحى داشتيم، لذا در اينجا به اشاره فشردهاى قناعت مىكنيم، و آن اينكه:
ممكن است، منظور از عدد هفت، همان كثرت باشد، زيرا اين تعبير در قرآن مجيد و غير آن گاه به معنى كثرت آمده است، مثلا مىگوئيم اگر هفت دريا را هم بياورى كافى نيست.
بنا بر اين منظور از هفت آسمان و هفت زمين، تعداد عظيم و كثير كواكب آسمانى و كراتى مشابه زمين است.
اما اگر عدد هفت را براى" تعداد" و شماره بدانيم، مفهوم آن وجود هفت آسمان مىشود، و با توجه به آيه 6 سوره صافات كه مىگويد: إِنَّا زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِزِينَةٍ الْكَواكِبِ:" ما آسمان نزديك (آسمان اول) را با كواكب و ستارگان زينت بخشيديم" روشن مىشود كه آنچه ما مىبينيم و علم و دانش بشر به آن احاطه دارد همه مربوط به آسمان اول است، و ما وراى اين ثوابت و سيارات، شش عالم ديگر وجود دارد كه از دسترس علم ما بيرون است.
اين در مورد آسمانهاى هفتگانه، و اما در مورد زمينهاى هفتگانه ممكن است اشاره به طبقات مختلف كره زمين باشد، زيرا امروز ثابت شده كه زمين از قشرهاى گوناگونى تشكيل يافته، و يا اشاره به اقليمهاى هفتگانه روى زمين باشد . چرا كه هم در گذشته و هم امروز كره زمين را به هفت" منطقه" تقسيم مىكردند (البته طرز تقسيم در گذشته و امروز متفاوت است، امروز زمين به دو منطقه منجمد شمالى و جنوبى و دو منطقه معتدله و دو منطقه حاره و يك منطقه استوايى تقسيم مىشود، اما در گذشته اقليمهاى هفتگانه به شكل ديگرى تقسيم مىشد).
ولى ممكن است در اينجا نيز عدد هفت كه از تعبير" مثلهن" استفاده مىشود نيز براى" تكثير" و اشاره به زمينهاى متعددى باشد كه در عالم هستى وجود دارد. تا آنجا كه بعضى از دانشمندان فلكى مىگويند كراتى كه مشابه كره زمين بر گرد خورشيدها در اين عالم بزرگ گردش مىكند حد اقل سيصد ميليون كره است!
هر چند با اطلاعات كمى كه ما از ما وراى منظومه شمسى داريم به دست دادن عدد در اين زمينه كار مشكلى است، ولى به هر حال دانشمندان ديگر فلكى نيز تاكيد مىكنند كه در كهكشانى كه منظومه شمسى جزء آن است ميليونها ميليون كره وجود دارد كه در شرايطى مشابه كره زمين قرار گرفته، و مركز حيات و زندگى مىباشد.
البته ممكن است پيشرفت علم و دانش بشر در آينده اطلاعات بيشترى در باره تفسير اينگونه آيات در اختيار ما بگذارد.
سپس به مساله تدبير اين عالم بزرگ به وسيله فرمان خداوند اشاره كرده مىافزايد:" امر و فرمان او در ميان آنها پيوسته نازل مىشود" ( يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ ).
پيدا است كه منظور از" امر" در اينجا همان فرمان تكوينى خداوند در مورد تدبير اين عالم بزرگ و آسمانها و زمينهاى هفتگانه است، چرا كه او پيوسته با فرمان مخصوص خود آنها را در مسير منظمى هدايت و رهبرى مىكند در حقيقت اين آيه شبيه آيه 5 سوره سجده كه مىفرمايد:
" يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ " او تدبير امور مىكند از آسمان به زمين.
به هر حال اگر تدبير او لحظهاى از اين عالم برداشته شود نظام همگى درهم مىريزد، و راه فنا پيش مىگيرند.
و در پايان به هدف اين آفرينش عظيم اشاره كرده، مىگويد:" اينها همه به خاطر آن است كه شما بدانيد خداوند بر هر چيزى توانا است و علم و آگاهى او به همه چيز احاطه دارد ( لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْماً ).
چه تعبير جالبى كه هدف اين آفرينش عظيم را آگاهى انسان از صفات خدا از علم و قدرت او مىشمرد كه آگاهى از اين دو صفت براى تربيت انسان كافى است.
انسان بايد بداند او بر تمام اسرار وجودش احاطه دارد، و از همه اعمالش با خبر است، و نيز بداند وعدههايش در زمينه معاد و رستاخيز، در زمينه پاداش و كيفر و در زمينه وعده پيروزى مؤمنان تخلف ناپذير است.
آرى خدايى كه چنين" علم" و" قدرتى" دارد و نظام عالم هستى را اداره مىكند اگر احكامى در زمينه زندگى انسانها، در رابطه با طلاق و حقوق زنان قرار داده، همگى روى حساب دقيق و متقن است.
در زمينه" هدف آفرينش" بحث مشروحى ذيل آيه 56 ذاريات جلد 22 تفسير نمونه داشتهايم.
قابل توجه اينكه در آيات مختلف قرآن اشاراتى به هدف آفرينش انسان يا مجموع اين جهان شده كه در بدو امر ممكن است مختلف به نظر برسد، ولى با دقت مىبينيم همه به يك حقيقت بازمىگردند:
1- در آيه 56 ذاريات هدف آفرينش انسان و جن را" عبادت" مىشمرد ( وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ).
2- و در آيه 7 سوره هود هدف آفرينش عظيم آسمانها و زمين را آزمون بشر معرفى مىكند (وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا).
3- در آيه 119 هود هدف را رحمت الهى مىشمرد (وَ لِذلِكَ خَلَقَهُمْ)
4- و بالآخره در آيه مورد بحث هدف را علم و آگاهى از صفات خدا دانسته است (لِتَعْلَمُوا ...)
كمى دقت در اين آيات نشان مىدهد كه بعضى مقدمه براى بعضى ديگر است، آگاهى و معرفت مقدمهاى است براى بندگى و عبادت، و آن نيز مقدمهاى است براى آزمون و تربيت بشر و آن هم مقدمهاى است براى بهرهگيرى از رحمت خدا (دقت كنيد)."( پایان سخن آیت الله مکارم )
با توجه به مطالب فوق ، اهمیت علم و دانش و یادگیری و درس خداشناسی گرفتن از آسمانها و زمین ها در بیان قرآن به وضوح روشن میشود.
هستند کسانی که انتظار پیش آمدهای خاص و عجیب و غریب را میکشند تا به قدرت خدا پی ببرند . اگر ایشان فقط به جهان پیرامون خود نگاه کنند ، آنقدر اتفاقات عجیب و محیر العقول میبینند که برای اثبات علم و قدرت خداوند متعال کافی است . لیکن این اتفاقات آنقدر در طول زندگی ما تکرار میشوند که عادی به نظر میرسند . مانند روییدن میوه آبدار و شیرین از داخل چوبی خشک !!!!!!!!
عجیب نیست ؟!!!
این بحث را با ذکر حدیثی نورانی پایان میدهیم :
امام صادق علیه السلام فرمودند :
خَرَجَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ ع عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَا سِوَاهُ.
فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي فَمَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ ؟
قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَتُهُ. (بحارالانوار ، ج 5 ، ص 312)
ترجمه :
امام حسین علیه السلام خارج شدند به سمت یاران خود و فرمودند :
ای مردم ! به راستی خداوند جل ذکره بندگان را نیافرید مگر برای اینکه او را بشناسند و هنگامی که او را شناختند او را عبادت میکنند و هنگامی که او را عبادت کردند ، به وسیله عبادت او از بندگی غیر او بی نیاز میشوند .
مردی پرسید : ای فلرزند رسول خدا ! پدر و مادرم فدای تو .چیست معرفت خدا ؟
فرمود : معرفت اهل هر زمان است نسبت به امامشان که اطاعتشان بر آنها واجب شده است .
منابع :
1) تفسیر نمونه ، ج 24 ، ص 260 ( بر اساس نرم افزلر جامع التفاسیر )
2) پیام قرآن ، ج 1 ، ص 60
3) بحارالانوار ، ج 5 ، ص 312 ( بر اساس نرم افزار جامع الاحادیث )
رسولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله: إذا غَضِبَ اللَّهُ عَلى امَّةٍ ولَم يُنزِل بِهَا العَذابَ، غَلَت أسعارُها، وقَصُرَت أعمارُها، ولَم تَربَح تُجّارُها، ولَم تَزكُ ثِمارُها، ولَم تَغزُر أنهارُها، وحُبِسَ عَنها أمطارُها، وسُلِّطَ عَلَيها شِرارُها.
ترجمه:
هر گاه خداوند بر امّتى خشم گيرد و بر آن عذاب نازل نكند، قيمتها در آن بالا مى رود، آبادانى اش كاهش مى يابد، بازرگانانش سود نمى برند، ميوه هايش رشد نمى كنند، جوى هايش پُر آب نمى گردند، باران بر آن فرو نمى بارد، و بَدانش بر آن سلطه مى يابند.
الكافي (ط - دارالحديث)، ج10، ص: 553
و آن حضرت فرمود: كسى كه كلمه «نمى دانم» را از دست بگذارد تير هلاكت بر مواضع حساس كشتنى اش نشيند.
منبع: نهج البلاغه، ترجمه انصاریان، حکمت 85
شبی یک ساعت دعا بخوانید. اگر حال دعا نداشتید باز هم خلوت با خدا را ترک نکنید. در بیداری سحر و ثلث آخر شب آثار عجیبی است. هر چیزی را که از خدا بخواهی از گدایی سحرها میتوان حاصل نمود. از گدایی سحرها کوتاهی نکنید که هرچه هست در آن است.
شیخ جعفر مجتهدی
پایگاه فرهنگی - مذهبی ازکی 1392 ©
کپی برداری از مطالب، با ذکر منبع مجاز میباشد
طراحی و پشتیبانی: آتروپات وب