لزوم تعلیم و تعلم در اسلام
قرآن کریم در آیه 122 سوره توبه میفرماید :
وَ مَا كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنفِرُواْ كَافَّةً فَلَوْ لَا نَفَرَ مِن كلِّ فِرْقَةٍ مِّنهُمْ طَائفَةٌ لِّيَتَفَقَّهُواْ فىِ الدِّينِ وَ لِيُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَيهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحذَرُون
ترجمه:
شايسته نيست مؤمنان همگى (بسوى ميدان جهاد) كوچ كنند چرا از هر گروهى از آنان، طايفه‏اى كوچ نمى‏كند (و طايفه‏اى در مدينه بماند)، تا در دين (و معارف و احكام اسلام) آگاهى يابند و به هنگام بازگشت بسوى قوم خود، آنها را بيم دهند؟! شايد (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسند، و خوددارى كنند.
بنا بر آنچه که آیت الله مکارم در جلد یک پیام قرآن نوشته اند ، سه تفسیر برای این آیه وجود دارد :

1) مسلمانان موظف بودند که در غیر موارد ضرورت ، همگی به میدان جهاد با دشمن نروند ؛ بلکه گروهی به جهاد روند و گروهی برای جهاد با جهل ، در مدینه بمانند و احکام الهی را فراگیرند و به دیگران بعد از بازگشت ، تعلیم دهند .
2) مسلمانان به دو گروه تقسیم شوند :
گروهی برای حفظ مدینه در آنجا بمانند و گروهی که به میدان جهاد رفته اند ، آثار عظمت الهی و امداد های غیبی و پیروزی های اعجاز آمیز مسلمین را با چشم خود در میدان جهاد مشاهده کنند و به هنگام بازگشت به دیگران بیاموزند .
3) بر مردم اطراف مدینه لازم بود گروهی در شهر و آبادی خود برای حفظ نظم زندگی عمومی بمانند و گروهی به مدینه نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم آیند و احکام الهی را فراگیرند و به دیگران برسانند.
همچنین ایشان در تفسیر نمونه ذیل آیه شریفه نوشته اند :
"آيه فوق كه با آيات گذشته در زمينه جهاد پيوند دارد، اشاره به واقعيتى مى‏كند كه براى مسلمانان جنبه حياتى دارد و آن اينكه: گر چه جهاد بسيار پر اهميت است و تخلف از آن ننگ و گناه، ولى در مواردى كه ضرورتى ايجاب نمى‏كند كه همه مؤمنان در ميدان جهاد شركت كنند، مخصوصا در مواقعى كه پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم شخصا در مدينه باقى مانده" نبايد همه به جهاد بروند بلكه لازم است هر جمعيتى از مسلمانان به دو گروه تقسيم شوند گروهى فريضه جهاد را انجام دهند، و گروه ديگرى در مدينه بمانند و معارف و احكام اسلام را بياموزند"
البته تفسیر دیگری نیز در برخی تفاسیر و همچنین در نمونه ذکر شده است و آن تفسیر این است که " مسلمانان وظيفه دارند كه به عنوان يك واجب كفايى از هر قوم و جمعيتى عده‏اى برخيزند، و براى فرا گرفتن معارف و تعليمات اسلام به مراكز بزرگ اسلامى بروند، و پس از فرا گرفتن علوم، به شهر و ديار خود بازگردند، و به تعليم ديگران بپردازند"
با توجه به تفاسیر فوق ، آنچه که به وضوح مشخص است اهتمام قرآن کریم به مساله تعلیم و تعلم علوم دینی و اهمیت این مساله در دین مبین اسلام است .
متاسفانه امروزه مساله تعلیم و تعلم در زمینه علوم اسلامی وعلافه به مطالعه هدف مند در این زمینه ، در جامعه و مخصوصا در بین جوانان کم رنگ شده است و حتی والدین نیز در این زمینه ها به فرزندان خود چیزی یاد نمیدهند و بگذریم که خود نیز معمولا در این مسائل اطلاعات چندانی ندارند . از جمله نتایجی که در اثر این جهل دینی در جامعه حاصل میشود ، رواج خرافه ها از یک سو و گرایش به بی دینی و عرفان های کاذب از دیگر سو است که مسلما اگر در زمینه تعلیم و تعلم هرکسی به قدر وسع خود به وظایف دینی خود عمل میکرد ، ما امروز شاهد رشد قارچ گونه عرفان های دروغین در جامعه نبودیم . امید است که زین پس به خود آمده و برای رهانیدن خود و جامعه از جهل و نادانی دینی ، به انجام وظایف خویش قیام کنیم و بدانیم که نوع بشر برای سیر به سوی خدا آفریده شده است و این سیر بدون علم و دانشی که از منبعی اصیل که همان قرآن و اهل بیت رسالت است ، به دست آید به سر انجام نخواهد رسید و حتی شروع هم نخواهد شد . ( دقت فرمایید )
این نوشتار را با حدیثی تامل برانگیز از امام صادق علیه السلام به پایان میبریم :

لَوَدِدتُ اَنَّ اَصحابی ضُرِبَت رُؤُسُهم بِاسِّیاطِ حَتّی یَتَفَقّهوا
( اصول کافی،ج1،ص 31 بر اساس نرم افزار جامع الاحادیث)
ترجمه:
میخواهم با تازیانه بر سر اصحابم بزنند تا دین را خوب بفهمند .