اندیشه و تدبر
خداوند متعال در آیه 29 سوره مبارکه " ص " میفرماید :
" كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُواْ ءَايَاتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُوْلُواْ الْأَلْبَاب "
ترجمه :
" اين كتابى است پربركت كه بر تو نازل كرده‏ايم تا در آيات آن تدبّر كنند و خردمندان متذكّر شوند "
در تفسیر نمونه ، ذیل این آیه شریفه ، آمده است :

" هدف از نزول اين كتاب بزرگ اين نبوده كه تنها به تلاوت و لقلقه زبان قناعت كنند بلكه هدف اين بوده كه آياتش سرچشمه فكر و انديشه، و مايه بيدارى وجدانها گردد و آن نيز به نوبه خود حركتى در مسير عمل بيافريند.
تعبير به" مبارك" چنان كه مى‏دانيم به معنى چيزى است كه داراى خير مستمر و مداوم باشد، و اين تعبير در مورد قرآن اشاره به دوام استفاده جامعه انسانى از تعليمات آن است، و چون اين كلمه به صورت مطلق به كار رفته هر گونه خير و سعادت دنيا و آخرت را شامل مى‏شود.
خلاصه هر خير و بركتى بخواهيد در آن است، به شرط اينكه در آن تدبر كنيد و از آن الهام بگيريد و به حركت درآئيد." (1)( پایان بیان تفسیر نمونه )
در آیه 24 سوره محمد صلی الله علیه و آله وسلم میخوانیم :
" أَ فَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ أَمْ عَلىَ‏ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا "

ترجمه :
" آيا آنها در قرآن تدبّر نمى‏كنند، يا بر دلهايشان قفل نهاده شده است؟! "
آیت الله مکارم در تفسیر نمونه در قسمتی از بیاناتشان در مورد این آیه شریفه ، میفرمایند :
" بايد قرآن مجيد در متن زندگى مسلمانان قرار گيرد و آن را قدوه و اسوه خويش قرار دهند دستوراتش را مو به مو اجرا كنند، و تمام خطوط زندگى خويش را با آن هماهنگ سازند.
اما متاسفانه برخورد گروهى از مسلمانان با قرآن برخورد با يك مشت اوراد نامفهوم است، تنها به تلاوت سرسرى مى‏پردازند، و در نهايت به تجويد و مخارج حروف و زيبايى صوت اهميت مى‏دهند، و بيشترين بدبختى مسلمانان از همين جاست كه قرآن را از شكل يك برنامه جامع زندگى خارج ساخته و تنها به الفاظ آن قناعت كرده‏اند." (2)
و در قسمت دیگری از بیاناتشان در مورد این آیه ، نوشته اند :
" اما نبايد فراموش كرد كه بهره‏گيرى از قرآن نياز به يك نوع خودسازى دارد، هر چند خود قرآن نيز به خودسازى كمك مى‏كند، چرا كه اگر بر دلها قفلها باشد، قفلهايى از هوى و هوس، كبر و غرور، لجاجت و تعصب، اجازه ورود نور حق به آن نمى‏دهد، در آيات مورد بحث به همين امر نيز اشاره شده است.
و چه زيبا مى‏گويد امير مؤمنان على ع در خطبه‏اى كه پيرامون صفات پرهيزگاران فرموده:
اما الليل فصافون اقدامهم، تالين لاجزاء القرآن يرتلونها ترتيلا، يحزنون به انفسهم، و يستثيرون به دواء دائهم، فاذا مروا بآية فيها تشويق ركنوا اليها طمعا، و تطلعت نفوسهم اليها شوقا، و ظنوا انها نصب اعينهم، و اذا مروا بآية فيها تخويف اصغوا اليها مسامع قلوبهم، و ظنوا ان زفير جهنم و شهيقها فى اصول آذانهم:
" آنها شب هنگام بر پا ايستاده، قرآن را شمرده و با تدبر تلاوت مى‏كنند، و جان خود را با آن محزون مى‏سازند، داروى درد خود را از آن مى‏گيرند، هر گاه به آيه‏اى رسند كه در آن تشويق است با علاقه فراوان به آن روى مى‏آورند، و چشم جانشان با شوق بسيار در آن خيره مى‏شود، و آن را همواره نصب العين خود مى‏سازند، و هر گاه به آيه‏اى رسند كه در آن بيم و انذار است گوشهاى دل خود را براى شنيدنش باز كرده، فكر مى‏كنند صداى ناله آتش سوزان دوزخ و به هم خوردن زبانه‏هايش در گوش جانشان طنين‏انداز است"(3) ( پایان نقل از نمونه )
بعد از خواندن این آیات و توجه به ترجمه و تفسیر آنها ، اولین سوالی که شاید به ذهن برسد این است که آیا پس از گذشت بیش از 1400 سال از زمان نزول قرآن کریم ، آیا جامعه اسلامی توانسته است با تدبر در قرآن ، به هدایتی که خواست خداوند از نزول قرآن بوده است دست یابد ؟! و یا فقط به خواندن ظاهر قرآن با صدایی خوش قناعت کرده است ؟
آیا مبالغی که در راه قرآن کریم هزینه میشود ، برای آشنایی جوامع اسلامی و همینطور غیر اسلامی با قرآن است یا فقط در جهت چاپ زیبا و خواندن زیبا و برگزاری همایش هایی در این زمینه ها به کار میرود ؟
آیا نمیتوان گفت که ریشه بیشتر یا شاید همه مشکلات جوامع اسلامی در نتیجه عمل نکردن به قرآن عزیز است ؟
آیا اگر ما واقعا به قرآن عمل میکردیم ، امروز شاهد این مشکلات بودیم ؟
آیا اگر قرآن ، واقعا همانطور که هست به جوامع غیر اسلامی معرفی میشد ، امروز آمار مسلمانان در جهان چند برابر میزان فعلی بود ؟
و آیا هایی ریگر که جواب آنها را بر عهده شما میگذاریم .
منابع : تفسیر نمونه ، نوشته آیت الله مکارم با همکاری جمعی از فضلاء
تفسیر موضوعی پیام قرآن ، نوشته آیت الله مکارم با همکاری جمعی از فضلاء

پی نوشت ها :( بر اساس نرم افزلر جامع التفاسیر )
1) نمونه ج 19 ص 269
2) تفسير نمونه، ج‏21، ص: 469
3) تفسير نمونه، ج‏21، ص: 470