بی شک جناب امامزاده عظیم الشأن صاحب مقامات عالیه، جناب خواجه سید محمد کججانی (علیه السلام) یکی از مردان بزرگ در وادی تهذیب نفس و سیرالی الله بوده و در زمان خود از رجال مهم علمی و معنوی به شمار می رفت، به گونه ای که بزرگان و مفاخر علمی، معنوی و سیاسی آن دوره به حضور در محضر وی افتخار می کردند. جزیئات زندگانی ایشان مشخص نیست و شاید قدیمی ترین اثری که ایشان را معرفی کرده تاریخ گزیده باشد. مستوفی وی را با عنوان شیخ «محمد کجوجانی» ذکر کرده است.
اثر کربلایی دومین اثری است که اطلاعات خوبی از ایشان ارائه می کند و نگارندگان بعد از ایشان همه ی مطالب وی را با کم و زیاد کردن عبارات، نقل نموده اند. کربلایی ایشان را چنین معرفی می کند:

مرقد و مزار آن متمکن بر سر ولایت به سلطانی، حضرت خواجه محمد کججانی ـ قدس الله تعالی ـ در قریه ی کججان است. وی بسیار بسیار بزرگ بوده و جمیع اولیایی که در زمان وی بوده اند وی را به پادشاهی خود قبول نموده اند.
نسب شریف امامزاده با چهارده واسطه به امام سجاد (علیه السلام) نسب می رساند که از قرار ذیل است:
شمس الدین محمد بن خواجه صدیق بن حاجی محمد بن حاجی سلیمان بن حاجی امل بن حاجی محمد بن خواجه صدیق الاصغر ابن خواجه صدیق الاکبر ابن الحسن الاعوز بن ابی القاسم محمد بن جعفر بن عیسی غضاره بن علی بن الحسین الاصغر بن امام زین العابدین علی بن الامام الشهید حسین بن امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (علیه السلام.
در كتاب ارزشمند «روضات الجنان وجنان الجنان» تأليف حسين كربلائي دقيقاً نسب شريف امامزاده خواجه سيد محمدكججاني نوشته شده است: «حضرت خواجه محمد را «قدس سره» چون كمال متابعت نسبت به سنت نبوي «صلی الله علیه وآله وسلم» حاصل بود، مشرف گشته به موافقت چند چيز با حضرت رسالت صلی الله علیه وآله وسلم.
اولاً: تولد و نشو و نما در وادٍ غير زرعٍ كه كنايه از مكه است، و قريه كججان نيز آن طور واقع شده.
ثانياً:در ماده اسم كه محمد است.
ثالثاً: يتيم ماندن و جدشان، وي را پرورش دادن و تربيت كردن.
رابعاً: امي بودن.
خامساً: اينكه از پسري وي را فرزند نمانده و از دختر مانده.
سادساً: سن شريف، كه در شصت و سه سالگي از دنيا رحلت نمود.
سابعاً: اينكه هاشمي النسب بوده.
سلسله مشایخ جناب خواجه بسیار عالی است. نسبت خرقه ی خواجه از طریق عارفی مشهور به «پیر مَمَد» و به «پیر صدیق کُردی»، از او به بابا احمد شادبادی، از او به بابانعمت شادبادی، از او به خواجه محمد خوشنام از او به اخی فرج زنجانی و سرانجام به جنید بغدادی منتهی می شود.
جناب خواجه در زمان خود چونان خورشید درخشانی بود ه از انوارش هر کسی در حد و ظرفیت خویش از آن استفاده می نمود. خواجه در شمار 28 عارفی است که شیخ حسن بلغاری از پیران و عارفان قرن هفتم از آن ها به واصلان محقق و عارفان مدقق تعبیر کرده واصلانی که «پیوسته پرتو معرفت الهی بر گلزار سینه ی بی کینه ی ایشان تابنده بود».
همانطوری که گفته شد جناب خواجه بهره ای از علم نداشت و در محضر استادی تعلیم ندیده بود اما توجه عمیق به آموزه های دینی و دقت در امور معنوی، حرف های ایشان را چنان زبانزد معاصران خود نموده که سینه به سینه در محافل علمی، دینی و ادبی نقل می شد.
خواجه سید محمد کججانی (علیه السلام) بر اساس نقل حمدالله مستوفی در سال 670ق و بنا به نقل کربلایی در ذی حجة الحرام 677ق، در 63 سالگی در زمان حکومت آباقاخان پسر هلاکوخان وفات نمود و در قبرستان روستای کججان به خاک سپرده شد. در جوار مرقد جناب خواجه، تعدادی از مشایخ کججان دفن شده اند که قبور بیشتر آن ها از بین رفته است.
آستان امامزاده سیدمحمد (علیه السلام) در شهرستان تبریز، 15 كيلومتري جنوب شرقي تبريز، در قبرستان کهن روستاي كججان (كُرجان) واقع شده است. قبرستان کججان متعلق به سده ششم و هفتم هجری است که در نوع خود بی نظیر و میراثی است بر جای مانده از پیشینیان که حرف های ناگفتنی زیادی را در خود نهان دارد. این قبرستان در ضلع شمالی امامزاده قرار دارد.
در حال حاضر قسمت های بیشتر قبرستان یاد شده در اثر بی توجهی، به کلی تخریب شده است. قوچ های سنگی شکسته و سنگ قبرها که از نفایس خاص هنری برخوردار و حاوی اطلاعات مهمی درباره ی صاحبان قبور بودند از بین رفته.
یکی از مزارات مهم که تا حال موجودیت خویش را حفظ کرده و بر عظمت و بزرگی آن صد چندان اضافه شده مزار منور خواجه سید محمد بن صدیق کججانی (علیه السلام) است که هم اکنون با عنوان «امامزاده سید محمد کججانی (علیه السلام)» شناخته می شود. سال احداث بنای اولیه بقعه خواجه سید محمد کججانی (علیه السلام) معلوم نیست؛ اما عبدالعلی کارنگ معتقد است که عمارت بقعه، مربوط به نیمه اول سده ی اخیر است و مصالح به کار رفته در آن قطعه سنگ های حجاری شده ی قبور بزرگان و مشایخ کججان است.
هم اکنون آستان مقدس امامزاده خواجه سید محمد کججانی (علیه السلام) یکی از بقاع بسیار مشهور و مقبول آذربایجان است و به گفته ی مسئولان مربوطه، هر سال بیش از دو میلیون نفر زائر دارد. برگزاری مجالس قرآن، بیان احکام، مداحی، اطعام شب های احیا به بیش از پنج هزار نفر و اطعام شب های سه شنبه در هر هفته از برنامه های دائمی آن آستان مقدس می باشد.
منبع: پرتال جامع امامزادگان و بقاع متبرکه ایران اسلامی (با حذف برخی قسمت ها )
آدرس سایت: www.emamzadegan.ir