در كتب كهن مزارات از جمله «روضات الجنان و جنات الجنان» به وجود مسجدالدار و دو قبر موجود در كنارآن اشاره شده.
حافظ حسين كربلائي تبريزي مي نويسد: «مرقد دو مزار آن بزرگوار، المدفونين في مسجدالدار رحمهما الله، در مسجدي است در درب مهادمهين، در حوالي محله سنگ سياه مشخص و معين، ايشان را امامزاده مي گويند.
خواجه محمد پارسا رحمه الله در وقت توجه به حج، به زيارت قبر ايشان مشرف گشته اند، گويا كشف قبور ايشان را باقي بوده فرموده اند كه دو سيد بزرگوار اينجا مدفونند».
ملا محمد امين حشري تبريزي در كتاب «روضه اطهار» نوشته است: «اگر چه اسامي شريفشان تحقيق نشده است، دو مزار فيض آثار از دو امامزاده عالي تبار در محله مهادمهين در مسجددار واقع است. في الواقع اثر انوار از مدفن آن دو عالي تبار لامع است. ايشان را فرزندان محمد حنفيه مي دانند و ...».
صاحب کتاب اولاد اطهار می نویسد: چون هشام بن عبدالملک بن مروان به سادات علوی اذیت کرد آنان ناچار به سایر بلاد متفرق شدند. دو بزرگوار از آنان به تبریزآمدند مدتی مخفی بودند تا هواخواهان بنی امیه بر آنان دست یافتند و در این مسجد شهیدشان کردند و به دار کشیدند لهذا اسم مسجد به دال و ذال مشهور شد. دال اشاره به اسم عبدالله بن جعفر و ذال اشاره به اسم مبارک عبدالله رأس المذری پسر جعفرثانی است و دال ذال از این جهت گفته اند که در پیش اعادی و ظالمان تصریح به اسم آنان نکنند و یا از جهت سهولت نام ایشان دال ذال گفته اند.
آقاي عبدالعلي كارنگ محقق گرانمايه آذربايجان مطالبي را از مرحوم حضرت آيت الله حاج سيد مرتضي مستنبط غروي دركتابش نقل كرده و مي نويسد: «مرحوم حضرت آيت الله حاج سيد مرتضي مستنبط غروي امام جماعت مسجد دال ذال روز هفتم محرم 1391هـ.ق مي فرمود: درباره سيادت اين دو مدفون در جنب مسجد دال و ذال، من روايتي دارم و آن اينكه، مرحوم پدر من در اين محل امامت و سيادتي داشت. طبق معمول هفته اي يك روز عده اي از طبقات مختلف مردم به محضر ايشان مي رسيدند، سيدي نيز مي آمد كه محسن نام داشت هنوز من قيافه او را خوب به ياد دارم، روزي پيش پدرم خوابي گفت. گفت منزل من در اهراب است هر روز كه از طريق ميارميار به بازار مي رفتم دو جا توقف مي كردم و فاتحه اي براي اموات مي خواندم، يكي گورستان گجيل و ديگري مقابل مزار مسجدالدار. چند روزي توقف در برابر اين مزار و خواندن فاتحه را ترك كردم، شبي در عالم رويا ديدم به بازار مي روم تا بدينجا رسيدم. دوسيد نوراني جوان جلو مرا گرفتند و گفتند: سيدمحسن از ما چه بدي ديدي كه احسان خود را بريدي؟ من از آن روز يقين كردم كه خفتگان در اين خاك دو سيدپاك هستند». بعد مرحوم آيت الله آقاي مستنبط غروي فرمود من هم همين عقيده را دارم.
آستان متبرکه امامزادگان دال و ذال (علیهما السلام) در محله مهادمهین کوچه میارمیار (بین خیابان فردوسی و خیابان شریعتی شمالی کنونی) و در ضلع غربی مسجد دال ذال قرار دارد.
تاریخ ساخت بنای اولیه بقعه معلوم نیست ولی در دوره های متعدد تعمیر و بازسازی شده است. در پاورقی کتاب تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، تعمیر بقعه و مسجد را در سال 1193ق به دست حاج اسدالله نامی خبر داده؛ اسرار علیشاه از تعمیر شخص عالی همتی سخن گفته است. طبق کتیبه ای که به دیوار ضلع غربی نصب شده، بقعه در سال 1380ش با تلاش حاج جعفر دهقان افروز تجدید بنا شده است.
در نمای اصلی بقعه و مسجد دال ذال، سه در ورودی و چهار پنجره ای آهنی سبز رنگ وجود دارد. درِ وسط و درِ و پنجره ای که در ضلع شرقی قرار دارد، متعلق به مسجد است. بر بالای هر کدام از درها کتیبه ای نصب شده است. کتیبه ی درِ وسط از جنس مرمر و متن آن آیه ی 18 از سوره ی مبارکه ی توبه و کتیبه درِ ضلع شرقی از جنس کاشی آبی و فیروزه ای است و عبارت «مسجد دال ذال» بر روی آن نوشته شده است. درِ ضلع غربی و سه پنجره ی آن متعلق به بقعه ی امامزاده دال ذال است. نعل درگاهی آنها قوسی مازه دار و با نرده های آهنی حفاظ بندی شده اند.
دو مناره ی فلزی در این نما وجود دارد و بالای در ورودی بقعه کتیبه ای از کاشی آبی و فیرزه ای نصب شده و عبارت زیر روی آن حک شده است:
آستان مقدس نوادگان حضرت علی (علیه السلام)، فرزندان جناب محمد حنفیه حضرت حذیفه و ابراهیم.
ابعاد بقعه 12×6 متر و پلان آن مستطیل شکل است. نمای بیرونی دارای ازاره ای به ارتفاع یک متر از جنس سنگ مرمر است و قسمت های بالای ازاره با آجرهای سه سانتی نماکاری شده است. پای دیوارها در نمای داخلی تا ارتفاع یک متر ازاره بندی شده و دیوارهای داخلی و سقف فضای داخلی به شکل زیبایی آینه کاری شده است. در نمای جنوبی پنجره ای قوسی شکل وجود دارد و فضای بقعه از طریق چند پله از نمای شرقی با مسجد دال ذال مربوط می شود. کف بقعه با فرش و پتو مفروش شده است. ضریح نقره ای زیر گنبد قرار دارد و دارای ابعاد 3×2 متر است و در سال 1391ش از طرف اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی نصب شده است. روی درِ ضریح عبارت زیر نقش بسته است:
باسمه تعالی
ضریح مرقد مطهر امامزادگان حضرت حذیقه و حضرت ابراهیم از نوادگان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) درعهد زعامت حضرت آیت الله العظمی خامنه ای به همت اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی به تاریخ 13 رجب 1391ش ساخته و نصب گردید.
بر روی مزار این دو امامزاده یک قطعه سنگ مرمر نصب شده و عبارت زیر روی آن درج شده است:
هذان المرقدان الشریفان سیدان المظلومان الشهیدان صاحبان النسب الطاهر العلوی عبدالله بن جعفر بن محمد حنفیه بن علی بن ابیطالب (علیه السلام) الشهیر بدال و عبدالله رأس المذری بن جعفر ثانی سبط محمد حنفیه بن علی بن ابیطالب الشهیر بذال من الکتاب التاریخ الاولاد الاطهار و اما بعد العالم الفیه آیت الله العظمی سید مرتضی مستنبط مؤید لسیادة المدفونین فی هذا المکان الشریف.
منبع: پرتال جانع امام زادگان ایران emamzadegan.ir
رسولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله: إذا غَضِبَ اللَّهُ عَلى امَّةٍ ولَم يُنزِل بِهَا العَذابَ، غَلَت أسعارُها، وقَصُرَت أعمارُها، ولَم تَربَح تُجّارُها، ولَم تَزكُ ثِمارُها، ولَم تَغزُر أنهارُها، وحُبِسَ عَنها أمطارُها، وسُلِّطَ عَلَيها شِرارُها.
ترجمه:
هر گاه خداوند بر امّتى خشم گيرد و بر آن عذاب نازل نكند، قيمتها در آن بالا مى رود، آبادانى اش كاهش مى يابد، بازرگانانش سود نمى برند، ميوه هايش رشد نمى كنند، جوى هايش پُر آب نمى گردند، باران بر آن فرو نمى بارد، و بَدانش بر آن سلطه مى يابند.
الكافي (ط - دارالحديث)، ج10، ص: 553
و آن حضرت فرمود: كسى كه كلمه «نمى دانم» را از دست بگذارد تير هلاكت بر مواضع حساس كشتنى اش نشيند.
منبع: نهج البلاغه، ترجمه انصاریان، حکمت 85
شبی یک ساعت دعا بخوانید. اگر حال دعا نداشتید باز هم خلوت با خدا را ترک نکنید. در بیداری سحر و ثلث آخر شب آثار عجیبی است. هر چیزی را که از خدا بخواهی از گدایی سحرها میتوان حاصل نمود. از گدایی سحرها کوتاهی نکنید که هرچه هست در آن است.
شیخ جعفر مجتهدی
پایگاه فرهنگی - مذهبی ازکی 1392 ©
کپی برداری از مطالب، با ذکر منبع مجاز میباشد
طراحی و پشتیبانی: آتروپات وب