در تفسیر نمونه ذیل تفسیر سوره حمد آمده است:
" فاتحة الكتاب" به معنى آغازگر كتاب (قرآن) است، و از روايات مختلفى كه از پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده به خوبى استفاده مى‏ شود كه اين سوره در زمان خود پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم نيز به همين نام شناخته مى ‏شده است.از اينجا دريچه ‏اى به سوى مساله مهمى از مسائل اسلامى گشوده مى ‏شود و آن اينكه بر خلاف آنچه در ميان گروهى مشهور است كه قرآن در عصر پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم به صورت پراكنده بود، بعد در زمان ابو بكر يا عمر يا عثمان جمع‏ آورى شد قرآن در زمان خود پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم به همين صورت امروز جمع ‏آورى شده بود، و سرآغازش همين سوره حمد بوده است، و الا نه اين سوره نخستين سوره ‏اى بوده است كه بر پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم نازل شده، و نه دليل ديگرى براى انتخاب نام فاتحة الكتاب براى اين سوره وجود دارد.

مدارك متعدد ديگرى در دست است كه اين واقعيت را تاييد مى ‏كند كه قرآن به صورت مجموعه ‏اى كه در دست ماست در عصر پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم و به فرمان او جمع ‏آورى شده بود.
" على بن ابراهيم" از امام صادق علیه السلام نقل كرده كه رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به على علیه السلام فرمود:« قرآن در قطعات حرير و كاغذ و امثال آن پراكنده است آن را جمع ‏آورى كنيد" سپس اضافه مى ‏كند على علیه السلام از آن مجلس برخاست و آن را در پارچه زرد رنگى جمع ‏آورى نمود
سپس بر آن مهر زد »(و انطلق على علیه السلام فجمعه فى ثوب اصفر ثم ختم عليه) ( تاريخ القرآن ابو عبد اللَّه زنجانى صفحه 44).
گواه ديگر اينكه" خوارزمى" دانشمند معروف اهل تسنن در كتاب" مناقب" از" على بن رياح" نقل مى ‏كند كه على بن ابى طالب و ابى بن كعب، قرآن را در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم جمع ‏آورى كردند.
سومين شاهد جمله‏ اى است كه" حاكم" نويسنده معروف اهل سنت در كتاب" مستدرك" از" زيد بن ثابت" آورده است که زيد مى ‏گويد:« ما در خدمت پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم قرآن را از قطعات پراكنده جمع‏ آورى مى ‏كرديم و هر كدام را طبق راهنمايى پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم در محل مناسب خود قرار مى ‏داديم، ولى با اينحال اين نوشته‏ ها متفرق بود پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم به على علیه السلام دستور داد كه آن را يك جا جمع كند، و ما را از ضايع ساختن آن بر حذر مى‏ داشت».
سيد مرتضى دانشمند بزرگ شيعه مى ‏گويد:" قرآن در زمان رسول اللَّه صلی الله علیه و آله وسلم به همين صورت كنونى جمع ‏آورى شده بود"( مجمع البيان جلد 1 صفحه 15).
طبرانى و ابن عساكر از" شعبى" چنين نقل مى‏ كنند كه شش نفر از انصار قرآن را در عصر پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم جمع ‏آورى كردند ( منتخب كنز العمال ج 2 صفحه 52) و قتاده نقل مى‏ كند كه از انس پرسيدم چه كسى قرآن را در عصر پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم جمع ‏آورى كرد، گفت چهار نفر كه همه از انصار بودند: ابى بن كعب، معاذ، زيد بن ثابت، و ابو زيد (صحيح بخارى ج 6 صفحه 102) و بعضى روايات ديگر كه نقل همه آنها به طول مى ‏انجامد.
به هر حال علاوه بر اين احاديث كه در منابع شيعه و اهل تسنن وارد شده انتخاب نام فاتحة الكتاب براى سوره حمد- همانگونه كه گفتيم- شاهد زنده ‏اى براى اثبات اين موضوع است.
در اينجا اين سؤال پيش مى ‏آيد كه چگونه مى‏ توان اين گفته را باور كرد با اينكه در ميان گروهى از دانشمندان معروف است كه قرآن پس از پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم جمع ‏آورى شده، (بوسيله على علیه السلام يا كسان ديگر).
در پاسخ اين سؤال بايد گفت: اما قرآنى كه على علیه السلام جمع ‏آورى كرد تنها خود قرآن نبود بلكه مجموعه ‏اى بود از قرآن و تفسير و شان نزول آيات، و مانند آن.
و اما در مورد عثمان قرائنى در دست است كه نشان مى‏ دهد عثمان براى جلوگيرى از اختلاف قرائت‏ها اقدام به نوشتن قرآن واحدى با قرائت و نقطه ‏گذارى نمود (چرا كه تا آن زمان نقطه ‏گذارى معمول نبود).
و اما اصرار جمعى بر اينكه قرآن به هيچوجه در زمان پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم جمع آورى نشده و اين افتخار نصيب عثمان يا خليفه اول و دوم گشت شايد بيشتر به خاطر فضيلت سازى بوده باشد، و لذا هر دسته ‏اى اين فضيلت را به كسى نسبت مى‏ دهد و روايت در مورد او نقل مى‏ كند.
اصولا چگونه مى‏ توان باور كرد پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم چنين كار مهمى را ناديده گرفته باشد در حالى كه او به كارهاى بسيار كوچك هم توجه داشت، مگر نه اين است كه قرآن قانون اساسى اسلام، كتاب بزرگ تعليم و تربيت، زير بناى همه برنامه ‏هاى اسلامى و عقائد و اعتقادات است؟ آيا عدم جمع ‏آورى آن در عصر پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم اين خطر را نداشت كه بخشى از قرآن ضايع گردد و يا اختلافاتى در ميان مسلمانان بروز كند؟
به علاوه حديث مشهور" ثقلين" كه شيعه و سنى آن را نقل كرده ‏اند كه پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود من از ميان شما مى‏ روم و دو چيز را به يادگار مى ‏گذارم" كتاب خدا" و" خاندانم" اين خود نشان مى ‏دهد كه قرآن به صورت يك كتاب جمع آورى شده بود.
و اگر مى ‏بينيم رواياتى كه دلالت بر جمع‏ آورى قرآن توسط گروهى از صحابه زير نظر پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم دارد، از نظر تعداد نفرات مختلف است مشكلى ايجاد نمى ‏كند، ممكن است هر روايت عده ‏اى از آنها را معرفى كند.