عالی‌ترین مرتبه طهارت که قلب می تواند به آن برسد طهارت توحیدی است. در این منزل، قلب بی غل و غش بوده و صفا یافته است. در روایت است: «إِنَّ الْقَلْبَ إِذَا صَفَا ضَاقَتْ بِهِ الْأَرْضُ حَتَّى يَسْمُو»
آینه دل چون شود صافی و پاک
نقش ها بینی برون از آب و خاک
هم ببینی نقش و هم نقاش را
فرش دولت را و هم فرّاش را
انسان که به مرتبه وحدت نرسد در مرحله «ارباب متفرقون» در منزل «مَكْرُ‌ ٱلَّيْلِ وَٱلنَّهَار» و ده ها منازل تاریک دیگر است. اگر اول صبح سگی را دید باورش می شود که امروز کارهایش درست نخواهد شد. گاهی می گوید: اگر فلانی را ببینم کارم درست نمی شود؛ یا اگر فلانی سفارش نکند کارم درست نخواهد شد؛ یا باید هوای فلان و فلان را داشته باشم. این همه نظر استقلالی به اشخاص و اشیاء، قلب را همچون زیراندازی می کند که زیر پای هر رهگذری در حال لگدمال شدن است.
جان همه‌روزه از لگدکوب خیال
وز زیان و سود و از خوف زوال
نی صفا می ماندش نی لطف و فر
نی به سوی آسمان راه سفر
این قلب مطمئن نمی شود. قلب مؤمن به تعبیر روایت، «المدینة الحصینه» است؛ یعنی شهر برج و بارو دار؛ یعنی قلب مؤمن اولاً آباد است و خرابه نیست و ثانیاً بی در و دروازه و قلب هرزه نیست. بین «اصبعی الرحمن» است. هر حبّ و بغضی را در آنجا راه نمی دهد. آنجا حرم خداست. «الْقَلْبُ حَرَمُ اللَّهِ فَلَا تُسْكِنْ حَرَمَ اللَّهِ غَيْرَ اللَّه» قلب مشرک و قلب کسی که هنوز در عالَم تعیّنات و عالَم کثرت آماج تعلقات ویرانگر است، به هزاران قطعه متقطّع خواهد شد که در هر لحظه در جایی و هر دم در مکانی است. خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: «... وَمَن يُشْرِ‌كْ بِٱللَّـهِ فَكَأَنَّمَا خَرَّ‌ مِنَ ٱلسَّمَآءِ فَتَخْطَفُهُ ٱلطَّيْرُ‌ أَوْ تَهْوِى بِهِ ٱلرِّ‌يحُ فِى مَكَانٍ سَحِيقٍ» مشرک مانند کسی است که از آسمان سقوط بکند و در همان حال سقوط پرنده ای با سرعت او را بدزدد یا باد او را جای دوری بیندازد؛ یعنی مشرک در اثر شرک از اعلی درجات و اوج کرامت انسانی به بدترین حضیض ضلالت سقوط می کند و شکار درندگان می شود و هر درنده نصیبی از او برمی دارد و دیگر مال خودش نیست. اگر انسان به غیر از خداوند، روی کسی دیگر حساب باز کند، هم سقوطش حتمی است و هم سهمیه درندگان خواهد شد!
آیت الله سید حسن عاملی